NIEUWS / NIEUWSBERICHTEN 2017
Nieuwsbericht 339: ‘Kies niet voor een baan die routinematig is’
(interview met Bestsellerauteur en futuroloog Martin Ford)
Bron: intermediair magazine 22 augustus 2017
We moeten ons voorbereiden op een toekomst met veel minder banen, zegt Martin Ford. Maatschappelijke onrust is het gevolg, en het basisinkomen is volgens hem de enige oplossing.
‘Hij? Een pessimist?’ Bestsellerauteur en futurist Martin Ford lijkt verrast door de vraag. Toch is het geen gekke gedachte na lezing van zijn bestseller De opmars van robots, waarin hij overtuigend onderbouwt waarom een groot deel van de huidige banen zal verdwijnen door technologie. En anders dan bij eerdere technologische revoluties komen er geen nieuwe banen voor in de plaats. Massawerkloosheid ligt op de loer, met alle destabiliserende gevolgen van dien.
Ford is niet de enige die dit roept, maar hij was wel een van de eersten. Toen voor het eerst over dit onderwerp begon te schrijven (zijn eerste boek verscheen in 2009), werd hij door veel economen en andere commentatoren weggehoond. Zo’n vaart zal het niet lopen, was de gedachte. Inmiddels is die kritiek verstorven. Een recent rapport van PwC voorspelt dat binnen twintig jaar 30 procent van de banen in het Verenigd Koninkrijk zal verdwijnen. Voor de VS, Duitsland en Japan liggen de percentages op respectievelijk 38, 35 en 21.
‘Het huidige tempo van tempo van automatisering ligt nog hoger dan ik een paar jaar geleden dacht’, zegt Ford. ‘Ik denk we ons als mensen kunnen aanpassen aan deze omstandigheden en dat we er uiteindelijk beter van kunnen worden. Maar ik ben inderdaad stukken pessimistischer over wat ons op de korte termijn te wachten staat.’
Massawerkloosheid is onafwendbaar?
‘Er is in de nabije toekomst hoe dan ook niet genoeg werk voor iedereen. Ik geloof heus wel dat er nieuwe banen komen, maar dat zullen er niet genoeg zijn en ze zullen niet voor iedereen geschikt zijn. Onderzoekers spreken over een polarisatie op de arbeidsmarkt. Vooral de banen in “het midden”, banen waarvoor je wel een opleiding nodig hebt, maar niet extreem hoog geschoold hoeft te zijn, gaan verdwijnen. Terwijl dat juist de banen zijn waar veel mensen van afhankelijk zijn. Wat overblijft zijn banen waarvoor je op zijn minst een universitaire graad nodig hebt en de slecht betaalde, Mcdonald’s-achtige baantjes.’
Kunnen we dat rampscenario nog afwenden?
‘Tijdens eerdere fases van technologische vernieuwing was educatie altijd de oplossing. We gaven mensen trainingen geven waarmee ze zich konden aanpassen aan de nieuwe situatie. Dit keer werkt dat niet, daarvoor zijn de veranderingen te grootschalig. Dat betekent dat er een probleem ontstaat ten aanzien van de inkomensverdeling. En daarvoor is geen technologische oplossing. We moeten harde politieke en economische keuzes maken over de manier waarop we inkomens gaan verdelen, anders is de mooie toekomst die de techno-optimisten ons voorspiegelen slechts weggelegd voor een klein deel van de wereldbevolking. Daarbij is ook een verschuiving nodig in ons waardensysteem. Hier in Nederland hebben jullie bijvoorbeeld een protestants werkethos, waarbij veel waarde wordt gehecht aan werken en produceren. Mensen die niet werken worden gestigmatiseerd. We moeten toe naar een systeem waarin ook activiteiten die geen directe marktwaarde hebben – vrijwilligerswerk, of het zorgen voor een gezin – financieel gewaardeerd worden.’
Wie is Martin Ford?
1963: Geboren in Reading, Engeland. Op 4-jarige leeftijd verhuist hij met zijn ouders naar de VS
1985: BSE Computer Engineering, University of Michigan, Ann Arbor
1991: MBA, UCLA Anderson Graduate School of Management
1992 – 2000: Werknemer Data General (een bedrijf dat minicomputers maakt, de voorlopers van de pc) en softwareproducent Raynet
2000-2009: Ford start een aantal kleine technologiebedrijven
2009: Publicatie van eerste boek, The Lights in the Tunnel: Automation, Accelerating Technology and the Economy of the Future. In het boek waarschuwt hij voor de gevolgen van automatisering voor de banenmarkt
2015: Publicatie Rise of the Robots. Deze bestseller is inmiddels vertaald in meer dan twintig talen.
2015 – heden: Ford is een veelgevraagd spreker over de implicaties van kunstmatige intelligentie en robotica.
Aha, het basisinkomen.
‘We hebben onconventionele en radicale oplossingen nodig, en een gegarandeerd basisinkomen is inderdaad de beste oplossing die ik voorbij heb zien komen. Ik zou eigenlijk niet weten wat we anders kunnen doen. Natuurlijk kan de overheid iedereen in dienst nemen die zijn baan verliest, maar dat is heel wat kostbaarder dan een basisinkomen. Uiteindelijk is het basisinkomen een manier om het kapitalisme aan te passen zodat het min of meer kan blijven functioneren zoals het altijd heeft gedaan. Doen we niks, dan vormt automatisering en robotisering ook een bedreiging voor het kapitalisme. We hebben nu eenmaal consumenten nodig die producten kopen.’
We hebben het basisinkomen nodig om het kapitalisme te redden?
‘Daar komt het wel op neer. Niet voor niets was de econoom Friedrich Hayek, een felle tegenstander van het socialisme, een groot voorstander van het basisinkomen.’
Er lijkt nergens voldoende politieke steun te zijn voor dit idee. Tot nu toe zijn er alleen wat kleinschalige experimenten uitgevoerd.
‘Politiek en cultureel is de invoering van het basisinkomen vreselijk ingewikkeld. In Zwitserland is een serieuze poging ondernomen om het landelijk uit te rollen, maar het voorstel werd weggestemd in een referendum. Naarmate de gevolgen van robotisering duidelijker worden, zal er meer politieke wil zijn om het basisinkomen in te voeren.’
Zelfs in de VS?
‘Ik denk dat het begint in Scandinavië of ergens anders in Noord-Europa, maar wie weet ooit ook in de VS. Na de Grote Depressie van de jaren dertig kwam de New Deal, een grootschalig programma om werkloosheid te bestrijden. Onderdeel daarvan was de invoering van werkloosheidsuitkeringen. Ik denk dat er, zeker in de VS, ook nu weer een grote crisis nodig is voor er echt iets zal veranderen. Dat kan tien jaar duren of dertig jaar, maar er komt een punt waarop mensen een oplossing eisen.’
Dingen die machines beter kunnen dan mensen
- Muurtje metselen
De metselrobot werkt twee keer zo snel als een mens en wordt nooit moe.
- Belastingaangifte doen
Boekhouden en het doen van een belastingaangifte zijn typisch klussen die heel geschikt zijn om te automatiseren. De menselijke accountant is in de toekomst het hulpje van de computer.
- Hamburgers bakken
Deze zag zelfs Martin Ford niet aankomen, maar het bedrijf Momentum Machines heeft een machine gebouwd die vierhonderd hamburgers in een uur maakt: van het bakken van het vlees tot aan het snijden van de uitjes en tomaten, saus erop knijpen en inpakken. Het eerste restaurant gaat binnenkort open in San Francisco.
- Vrachtwagens besturen
Waarschijnlijk aan van de meest zichtbare veranderingen op de korte termijn: vrachtwagens zonder menselijke chauffeur.
U zegt dat de banen ‘in het midden’ als eerste verdwijnen. De middenklasse wordt dus zwaar geraakt. Heeft dat impact op de stabiliteit van samenlevingen?
‘Dat zien we nu al. De grote politieke disrupties van de laatste tijd – de verkiezing van Donald Trump, Brexit – zijn daarvan een rechtstreeks gevolg. Trump-stemmers en de Brexiteers hebben het over handel en immigratie, maar eigenlijk is de erosie van hun positie in de samenleving vooral een gevolg van technologie. Die onvrede, het terechte gevoel van mensen dat zij “achterblijven”, zal alleen maar groter worden.’
Heeft dat ook consequenties voor de machtsverhoudingen in de wereld?
‘De gebruikelijke route voor ontwikkelingslanden naar welvaart was altijd het bouwen van fabrieken. Zo heeft Europa dat gedaan, de VS en Japan. Ik denk dat China het laatste land is waarvoor die route open ligt. In de toekomst is er geen behoefte meer aan die vorm van industrialisatie. We zien nu al een trend van de-industrialisatie in opkomende economieën. Dat betekent dat die landen hun industrie kwijtraken voordat ze een hoger welvaartsniveau bereiken. Dat is wat er nu gebeurt in Mexico en Brazilië.’
Welke banen zijn veilig?
‘Werkzaamheden die vragen om veel beweeglijkheid, in een onvoorspelbare omgeving. Bijvoorbeeld het werk van een cameraman, een elektricien of een loodgieter. Ook beroepen waarin creativiteit een belangrijke rol speelt, zoals in de wetenschap of de kunsten, zijn relatief veilig. Verder alle banen waarbij het leggen van relaties met andere mensen belangrijk is: denk aan een verpleger, advocaat, of tal van beroepen in de zakenwereld. Voorlopig zijn die banen veilig. Maar of dat over twintig of dertig jaar nog zo is, durf ik niet te voorspellen. Kunstmatige intelligentie staat pas in de kinderschoenen.’
Veel mensen gaan met tegenzin naar hun werk. Zo bezien is het niet erg dat veel banen gaan verdwijnen.
‘Als we een oplossing vinden voor het probleem van de toekomstige inkomensverdeling, kan het voor die mensen goed uitpakken. Met een basisinkomen zijn mensen waarschijnlijk eerder geneigd om een onderneming te starten. Als je ze een veiligheidsnet geeft, willen ze grotere risico’s nemen. Misschien krijgen we daardoor een meer dynamische economie.’
Wat is uw loopbaanadvies aan Intermediair-lezers?
‘Kies niet voor een baan die routinematig en voorspelbaar is. Focus je op werkzaamheden die niet zo makkelijk geautomatiseerd kunnen worden: creativiteit, interactie met andere mensen, mobiliteit en behendigheid, werken in onvoorspelbare omgevingen. Het laatste wat je wil doen is achter een computer zitten en iedere week hetzelfde soort rapport produceren. Dan ben je een keer aan de beurt.’
Fords favorieten
Door: Rob Hartgers
terug |
